O'zbekistonda Ilmiy Jurnal Ochish bo'yicha To'liq Yo'riqnoma

1. Jurnal kontseptsiyasini ishlab chiqish

Ilmiy jurnal ochish jarayonining birinchi va eng muhim bosqichi - bu jurnal kontseptsiyasini aniq ishlab chiqishdir. Bu bosqichda quyidagi masalalarni hal qilishingiz kerak:

• Jurnal mavzusi va yo'nalishi: Jurnal qaysi ilmiy soha yoki yo'nalishga qaratilganligini aniq belgilang. Keng mavzulardan ko'ra, o'ziga xos tor yo'nalishga e'tibor berish ko'pincha samaraliroq bo'ladi.
• Maqsadli auditoriya: Jurnalingiz kimlar uchun mo'ljallangan - tadqiqotchilar, amaliyotchilar, talabalar yoki boshqa guruhlar.
• Nashr etish formati va chastotasi: Jurnal qancha vaqtda bir nashr etilishini belgilang (choraklik, yarim yillik, yillik).
• Nashr tili: O'zbek, rus, ingliz yoki ko'p tilli format.

Yaxshi ishlab chiqilgan kontseptsiya jurnalingiz muvaffaqiyati uchun poydevor bo'lib xizmat qiladi va keyingi barcha qarorlaringizni yo'naltiradi.

2. Tahrir hay'atini shakllantirish

Tahrir hay'ati jurnalingiz sifati va obro'sini belgilaydigan asosiy omillardan biridir. Sifatli tahrir hay'ati quyidagilardan iborat bo'lishi kerak:

• Bosh muharrir: Sohasida tanilgan, yuqori ilmiy darajaga ega mutaxassis
• Mas'ul muharrir: Kundalik tahririy ishlarni boshqaradigan tajribali mutaxassis
• Tahrir hay'ati a'zolari: Soha bo'yicha mutaxassislar, imkoni boricha xalqaro darajadagi olimlarni ham jalb qilish
• Tahrir kengashi: Kengaytirilgan maslahat organi sifatida faoliyat ko'rsatadigan guruh

Tahrir hay'atiga kamida 7-10 a'zo, shu jumladan xorijiy mutaxassislarni ham jalb qilish tavsiya etiladi. Xalqaro indekslash bazalariga kirish uchun kamida 30% xorijiy mutaxassislar bo'lishi talab qilinadi.

3. ISSN raqamini olish

ISSN (International Standard Serial Number) - bu jurnal identifikatori bo'lib, uni olish ilmiy jurnal ochishning muhim qismidir. O'zbekistonda ISSN olish jarayoni quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• O'zbekiston Milliy kutubxonasiga (ISSN Milliy markazi) murojaat qilish
• Zarur hujjatlarni taqdim etish:
  • Jurnal nizomi
  • Tahrir hay'ati tarkibi
  • Jurnal birinchi sonining nusxasi (yoki maket)
  • Jurnal haqidagi ma'lumotlar (mavzu, yo'nalish, chastota)
• Davlat bojini to'lash

ISSN raqami online va bosma versiyalar uchun alohida taqdim etiladi, shuning uchun agar jurnalingiz ikkala formatda ham chiqsa, ikkita ISSN raqami olishingiz kerak bo'ladi.

4. OJS platformasini o'rnatish

Open Journal Systems (OJS) - bu ilmiy jurnallarni boshqarish uchun eng ommabop platformadir. OJS quyidagi imkoniyatlarni taqdim etadi:

• Maqolalarni online qabul qilish va boshqarish
• Taqrizlash jarayonini avtomatlashtirish
• Tahrir qilish va nashr etish jarayonlarini boshqarish
• DOI raqamlarini integratsiya qilish
• Google Scholar va boshqa indekslash xizmatlari bilan integratsiya

OJS o'rnatish uchun quyidagi texnik talablar mavjud:

• Veb-server (Apache yoki Nginx)
• PHP (7.3 va undan yuqori)
• MySQL yoki PostgreSQL ma'lumotlar bazasi
• Domen nomi va hosting

OJS platformasi o'rnatish va sozlashning murakkabligi tufayli, ko'pincha bu jarayonni professional mutaxassislarga topshirish tavsiya etiladi.

5. DOI raqamlarini olish

Digital Object Identifier (DOI) - bu maqolalar uchun doimiy havola bo'lib, u ilmiy maqolalaring sitatlashuvini oshirishga va topilishini osonlashtirishga yordam beradi. DOI olish uchun quyidagi bosqichlarni amalga oshirish kerak:

• CrossRef a'zoligiga kirish (yillik a'zolik badali to'lanadi)
• CrossRef bilan shartnoma tuzish
• DOI prefiksini olish
• Maqolalar metadatasini tayyorlash va yuborish

DOI raqamlari har bir maqolaga alohida tayinlanadi va CrossRef orqali ro'yxatdan o'tkaziladi. OJS platformasi DOI raqamlarini avtomatik ravishda boshqarish imkoniyatiga ega.

6. Jurnal siyosatini ishlab chiqish

Xalqaro standartlarga mos tahririy siyosat, muallif ko'rsatmalari, etika kodeksi va boshqa hujjatlarni ishlab chiqish jurnalni professional darajada tashkil etishning muhim jihatidir. Bu hujjatlar quyidagilarni o'z ichiga olishi kerak:

• Tahririy siyosat: Maqolalarni qabul qilish va taqrizlash jarayoni tavsifi
• Mualliflar uchun ko'rsatmalar: Maqola formati, hajmi, ishoratlar talablari
• Etika kodeksi: Ilmiy halollik, plagiat masalalari, manfaatlar to'qnashuvi
• Ochiq kirish siyosati: Maqolalardan foydalanish shartlari
• Mualliflik huquqi siyosati: Mualliflik huquqlariga oid ma'lumotlar

Bu hujjatlar xalqaro standartlarga mos bo'lishi va jurnal veb-saytida aniq ko'rsatilishi kerak. Ular nafaqat jurnal jarayonlarini tartibga soladi, balki xalqaro indekslash bazalariga kirish uchun ham zarurdir.

7. Indekslash uchun ariza topshirish

Jurnalingiz ko'rinishini oshirish va obro'sini ko'tarish uchun xalqaro indekslash bazalariga kirish juda muhimdir. Quyidagi indekslash xizmatlariga ariza topshirish mumkin:

• Google Scholar: Ilmiy maqolalarni indekslaydigan eng keng tarqalgan tizim
• DOAJ (Directory of Open Access Journals): Ochiq kirishli jurnallar katalogi
• Web of Science: Yuqori darajali ilmiy indekslash bazasi (Emerging Sources Citation Index orqali)
• Scopus: Elsevier kompaniyasining nufuzli indekslash bazasi

Har bir indekslash bazasining o'z talablari mavjud bo'lib, ularga kirishdan oldin jurnalni xalqaro standartlarga to'liq moslashtirish kerak. Indekslash jarayoni uzoq vaqt talab qilishi mumkin, ayniqsa yuqori darajali indekslar uchun.